Çocuklarda Öfke Kontrolü

Öfke doyurulmamış isteklere, karşılanmamış beklentilere ve istenmeyen durumlara verilen evrensel ve ilkel bir duygumuzdur.

Freud’a göre, bebeğin ilk yıllarında gerçekleşen emme, çiğneme, ısırma gibi refleksleri insana dair ilk yıkıcı dürtülerdir.

Bebek bu yıkıcı dürtüyü doğru ifade edebilmeyi ve bununla baş edebilmeyi erken dönemde ona bakım veren nesnesinin yaklaşımı doğrultusunda öğrenir. Diğer bir ifadeyle, Erken dönemde beyni yeterince gelişmemiş olan bebek, karşılanmamış isteklerini ağlayarak gösterir.

Bebeğe bakım veren kişi bebeğin hüznünü sinyallerinden ne kadar doğru anlayıp karşılarsa gelişim sürecinde çocuk duygularını anlamlandırmayı ve yönetmeyi o kadar iyi öğrenir. Bebeğin sinyallerinin anlamlandırılamaması yeterli bakım gösterilmemesi, ihmal ya da ihtiyaçlarının reddedilmesi çocuğun öfkeyi dışa vurmada zorluk yaşamasına neden olabilir.

Yetersizlik duygusu yoğun şekilde deneyimleyen, korumacı ebeveynlerin çocuklarında öfke göstermekte zorluk yaşandığını gözlemlemek mümkündür.

Aile daha öğretici ve kontrolcü yaklaşırken çocuğun öğrenebilmesi için alana ihtiyaç vardır. Çocuğun bu şekilde duygularını yönetebilmesi pek mümkün değildir. Öfkesini gösteremeyen çocukların öfkesi içe dönüktür.

İçerde tutulan (bastırılan) duygular gelişim sürecindeki çocukların, depresyon, vücutta ağrılar, değersizlik, yetersizlik, bağırsak problemleri (kabızlık), cimrilik gibi karakteristik özellikler ve hastalıklara daha yatkın olma olasılıklarını arttırır.

Öfke Ne Zaman Ortaya Çıkar?

• Fiziksel ve duygusal tehdit altında hissettiğimizde

• Kendimizi güvende hissetmediğimizde

• İhtiyaçlarımızdan yoksun bırakıldığımızda

• Kısıtlanmış ve engellenmiş hissettiğimizde

• Saldırıya uğradığımızda

• Hayal kırıklığı yaşadığımızda

Öfke Ne Zaman Ortaya Çıkar?

• Fiziksel ve duygusal tehdit altında hissettiğimizde

• Kendimizi güvende hissetmediğimizde

• İhtiyaçlarımızdan yoksun bırakıldığımızda

• Kısıtlanmış ve engellenmiş hissettiğimizde

• Saldırıya uğradığımızda

• Hayal kırıklığı yaşadığımızda

Çocuğumuz Öfkeliyken Nasıl İletişim Kurabiliriz?

1-Duygusunu kabul edip onu anladığımızı ve yanında olduğumuzu hissettirmek.

“Şu an dışarı çıkmadığımız için kızgınsın ama hava uygun değil, dilersen yarın ki hava durumuna bakıp plan yapabiliriz”

“İstediğin oyuncağı almadığımız için üzgün olabilirsin ama evde ona benzer oyuncağın var”

“Dondurma vermediğim için kızdın fakat bugün yedin, diğerini yarın yiyebilirsin”

2- Yaşadığı duyguyu değersizleştirmeden sabırla dinleyin ve ağlamasına izin verin.

3-Ağladığı ya da öfkelendiği için cezalandırmayın ya da odasına gönderip kendi kendisi yatıştırmasını istemeyin. (Unutmayın ki çocuğunuz duygularını yönetebilmeyi ancak sizlerin yardımıyla sağlayabilecektir)

4- Amaç çocuğu sakinleştirmek, susturmak ya da ikna etmek değildir. Siz ikna etmeye çalıştıkça çocuğun ısrarı artacaktır. Amaç sakin kalmak, çocuk isterse ve ihtiyaç duyarsa sarılarak duygusunu yaşamasına izin verip destek olmaktır.

5-Çocuk öfkeliyken ya da ağlıyorken uzun uzun açıklamalar yapmak yerine çocuğun sakinleşmesini bekleyip sonrasında konuşmaya çalışın.

6- Çocukla konuşurken “bunda ağlayacak ne var?, sen bebek misin?, bir daha böyle şeylere ağlama” gibi cümleler yerine “ neye kızdın acaba?, ne seni bu kadar kızdırdı? gibi cümlelerle çocuğun kendini ifade etmesine alan açın.

Uzm Klinik Psikolog

Elif Sinem Akgül